Bad Ems

Centrum van de wereld. Bad Ems. Niet aan de Ems, zoals ik jarenlang dacht, maar aan de Lahn, van Limburg, met die kerk van de legpuzzel die wij vroeger thuis hadden. Koningen, keizers, schrijvers, componisten en andere gekwelde geesten kwamen er regelmatig oorlogen voorbereiden, volkeren onderdrukken, schrijven, componeren, dirigeren, koffie en anders drinken. De Romeinen waren hun grenzen er al tegengekomen en de Nassaus vereinden er hun Erb. Wat ze allemaal ook deden was badderen in warm water met natrium, kalium chloor en nog zo wat. Gezond heet dat te zijn. Een hele industrie heeft dat overgeleverd, minstens drie klinieken waar je omheen mag wandelen naast het zomaar gebadder dat er ook nog steeds mogelijk is. Er is nog wat van terug te vinden:

Alexander II, 1855-1881 tsaar van Rusland,
tot 1867  koning van Polen

Wilhelm I, 1861-1888 koning van Pruisen,
keizer van Duitsland sinds 1871

De Russische tsaar heeft in Bad Ems in 1873 zijn Emser Oekaze uitgevaardigd. In die oekaze zou hij (en ik heb de oekaze zelf niet kunnen vinden noch de tekst kunnen lezen) een verbod hebben uitgevaardigd op het gebruik van de Oekraïense taal in druk en in het theater. Rusland en Oekraïne, altijd moeilijk. De Duitse koning heeft in 1870 in Bad Ems een telegram opgesteld en naar zijn kanselier Otto von Bismarck gestuurd. Er zat een hele voorgeschiedenis achter dat telegram, allemaal er uit voortkomend dat Leopold von Hohenzollern-Sigmaringen kandidaat was voor de Spaanse troon en dat Frankrijk daar ernstige problemen mee had.Wilhelm had de Fransen al gezegd geen steun te verlenen aan Leopold, de Franse gezant bleef daar over doorzeuren waarop Wilhelm hem zei niks meer aan zijn standpunt toe te voegen te hebben. Bismarck heeft het telegram dat hij van Wilhelm kreeg wat geparafraseerd, zijn tekst aan de pers gegeven en daarmee het korte Franse lontje aangestoken en voila, de Frans-Duitse oorlog was daar. Resultaat: geen Frans Tweede Keizerrijk meer maar de Franse Derde Republiek, Elzas en Lotharingen naar Duitsland, Frankrijk vernederd en hop, kort door de bocht, in 1914 de eerste Wereldoorlog. Voor wie de Bismarckse versie wil lezen (de Wilhelmse heb ik nog niet gevonden):

Geleend van Aktenkunde. Overigens voor diplomatiek geïnteresseerden (en alle archivarissen zijn dat, per definitie) een bijzonder boeiend blog van het Duitse Auswärtiges Amt, Politisches Archiv und Historischer Dienst

De Romeinen hadden hun Rijk benoordgrensd met forten, muren, torens en meer van dergelijke fraais: de Limes. Bij Bad Ems liep die grens ook: dwars door de Lahn, dwars door wat nu Bad Ems is. Overigens loopt deze grens door heel Europa en is deze inmiddels werelderfgoed geworden. De Limes gebeurt tegenwoordig van alles mee, ook in Nederland waar deze grens ook liep. Veel webpagina's, veel Limestouren, veel boeken. 

En opgraven natuurlijk, dat kan ook. In 1904 in Bad Ems, hier de zuidwesthoek van het castellum

Dostojevski was er, Gogol ook. Dostojevski kwam er voor zijn gezondheid, ander zou hij 's winters doodgegaan zijn schrijft hij. Hij had last van zijn longen en leed aan epilepsie, maar baden in Bad Ems was voor hem een noodzakelijk kwaad, hij wilde er dood nog niet liggen zo ongeveer. Maar ja, je moet wat. Wat Gogol in Bad Ems deed? In ieder geval in 1843 dus een Kaffeehaus bezoeken. De plaquette hiernaast zit op een gelegenheid die nu Café Weber heet, vlakbij het Bahnhof. Dostojevski logeerde schuin tegenover dat Kaffeehaus, dertig jaar later.

Muzikanten dan, componisten. In ieder geval Jacques Offenbach, die had er een baantje als Kapellmeister (een soort meester Prikkebeen dus, die probeerde kapellen ook meester te zijn). Of componeren ook in zijn functiebeschrijving stond of pure liefhebberij was weet ik niet. Een stukje over de groothertogin van Gerolstein heeft hij wel in zijn Emser tijd bijeen gecomponeerd. Niet ieder zijn meug, ik kan me er wel mee vermaken.

O ja, de Nassaus nog. Die Erbverein van 1783 is wel wat, de verschillende takken Nassau legden in die Erbverein vast hoe hun Erb vereint zou blijven. Gevolg van die Erbverein is bijvoorbeeld dat "wij" Luxemburg kwijt zijn, de Nassauers hadden namelijk geregeld dat alleen in mannelijke lijn vererfd zou worden en hoe je het ook wendt of keert, Wilhelmina was een vrouw. Later is er wat gerommeld, de Luxemburgers hebben daarom sinds 1912 eerst Maria Adelheid en daarna ook nog Charlotte als groothertogin gehad. Het is wat.

Römerquelle

Robert Kampe Sprudel

Er gebeurde dus van alles in Bad Ems. Dat van die Nassauers omdat ze er gewoon woonden en baas over waren, voor de rest vanwege het water dat er nog steeds uit de grond omhoog komt. Warm en zout water, dat van die bron rechts 46 graden, links zie je de damp er ook af slaan: 57 graden. Iedereen wilde er gewoon zijn, deels voor de gezondheid, deels omdat iedereen er kwam. De gezondheidsindustrie is nog steeds een kurk waarop Bad Ems drijft, drie klinieken zoals gezegd, maar ook de medicinale Emser Pastillen worden er vervaardigd.

Goed voor droge keel, in doordrukstrip met bijsluiter, gericht aan "Lieber Patientin, lieber Patient!" De bijsluiter is hilarisch: "Bei Einnahme einer grosseren Anzahl (mehrere Packungen) (...) kann es zu Übelkeit, Erbrechen, Völlegefühl und Blähungen kommen" en bij meer zelfs tot Durchfall. Voor zwangeren worden ze niet aanbevolen want wegens gebrek aan onderzoek is niet duidelijk wat de gevolgen kunnen zijn. Lekker vinden we ze ook niet. In hotelkamers liggen ze op het nachtkastje.


Wij waren er dus ook, niet vanwege het water, niet omdat iedereen er komt. Gewoon handig halverwege en omdat ik er wilde kijken sinds ik Wunderschön had gezien.

En natuurlijk vanwege de kortste overkapping van Duitsland.

En "ineens" maar volkomen terecht: op 24 juli 2021 is Bad Ems toegevoegd aan het UNESCO-Werelderfgoed, tesamen met de andere badplaatsen Baden bei Wien, Spa, Františkovy Lázně, Karlovy Vary, Mariánské Lázně, Vichy, Baden-Baden (Germany); Bad Kissingen, Montecatini Terme en de City of Bath (zie het nieuwsbericht van UNESCO).