Vergankelijke monumenten

Vanmiddag was ik even op de algemene begraafplaats aan de Hofstraat in Winschoten. Deze begraafplaats stamt zo te zien uit de tweede helft van de negentiende eeuw en is vol, er worden tenminste geen nieuwe graven meer uitgegeven, slechts bijzettingen kunnen nog plaats vinden. Nieuwe grafmonumenten zullen er dus waarschijnlijk ook amper nog komen. De bestaande monumenten zijn deels nog in erg goede staat, deels zijn ze in verschillende stadia van onttakeling, deels zijn ze al verdwenen en ik zag ook dat er monumenten opgeknapt zijn en letterlijk weer boven de groene zoden gekomen zijn, met name het monument voor Winschotens eerste burgemeester Eisso Post is weer in beeld gebracht. Op deze begraafplaats ben ik iets tegengekomen dat voor mij nieuw was. Wat ik in eerste instantie zag was dit:

Daar schrok ik van. Puin tussen de graven op wat verder een mooie en goed onderhouden begraafplaats is, onbestaanbaar toch? Maar wat verder kijkend zag ik dat dit klaarblijkelijk bewust gedaan was:

Dit zijn netjes gestapelde duidelijk herkenbare restanten van grafmonumenten. En nog iets verder:

Best mooi, de restanten van de monumenten raken mooi begroeid en dat gaf mij eeen gerust gevoel, hier was duidelijk over nagedacht en iemand heeft de gedachte gehad dat de restanten toch op de begraafplaats thuishoren. Ik weet wel zeker dat er mensen zijn die het slordig, niet netjes vinden, dat het niet kan, niet mag, maar van mij mag het en kan het. En niet netjes, dáár kun je ernstig over van mening verschillen.

Even verderop zag ik nog iets waar waarschijnlijk dezelfde gedachte aan ten grondslag licht: een uit de tijd geraakte beuk waarvan de stam is blijven staan,zodanig ingekort dat hij geen gevaar oplevert, en daar omheen blokken van de stam van diezelfde beuk.

Deze wijze van omgaan met een begraafplaats spreekt mij dus wel aan. Wat ik mij nu wel afvraag: komt dergelijk begraafplaatsbeheer elders ook voor of is Winschoten hierin uniek?

"Zij draagt het cachet van zielverkooperij"

Verleden week kreeg ik een boekje, afkomstig uit de verzameling die mijn vader had aangelegd over de geschiedenis van de militaire vakbeweging. Het grootste deel van de verzameling had ik al in huis, dit ontbrak nog.
Het boekje is een pamflet met de titel "Een en ander over de tegenwoordige werving bij de zeemacht en de treurige gevolgen daarvan", geschreven rond 1903 door Willem Hendrik Meijer.

Meijer heeft het pamflet geschreven in opdracht van de Nederlandsche Matrozenbond. Het pamflet beschrijft de schrijnende toestand bij de toenmalige Zeemacht, wat we tegenwoordig de Koninklijke Marine noemen. Destijds was het mogelijk en gebruikelijk als 14-jarige dienst te nemen bij de Zeemacht, waarbij een overeenkomst werd gesloten voor 12 jaren die pas inging op het moment dat de matroos 16 werd. Maar ondertussen kon hij wel al als 14-jarige in dienst, dus feitelijk ging het dan vaak om overeenkomsten voor 14 jaar.
Het pamflet geeft aan welke opdracht meerderen hadden gekregen tot het handhaven van de krijgstucht: "De karakters van de jeugdige schepelingen zoodanig te breken en door straffen klein te krijgen dat hun vrees voor nog grootere ellende hen zal doen afzien van verdere pogingen om uit den dienst ontslagen te worden".

De strenge krijgstucht en de beroerde werkomstandigheden waren dus voor schepelingen vaak aanleiding om te pogen ontslag uit de dienst te krijgen. Dat ontslag werd klaarblijkelijk alleen maar verleend op grond van slechte gezondheid of slecht gedrag. De slechte gezondheid werd soms van rijkswege in voorzien, door slechte voeding en beroerde huisvesting.

Het pamflet is uiteraard politiek gekleurd, maar waarschijnlijk was niet alle inhoud bezijden de waarheid. In ieder geval was het voor de politiek duidelijk dat de Matrozenbond een ongelooflijke pain in the ass was, de Bond werd daarom in 1904 vervallen verklaard van zijn rechtspersoonlijkheid en kreeg deze pas in 1919 weer terug.

Wie verder geïnteresseerd is in W.H. Meijer: het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, het IISG, heeft een biografie van hem opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging , hier te vinden. Het archief van Meijer is aanwezig bij het IISG, de toegang is hier te vinden.

Aardwarmte, of de wraak van doctor Faustus

Het lijkt zo aantrekkelijk, je boort een gat in de grond, je komt heet water tegen, je haalt dat hete water naar de oppervlakte en doet er nuttige dingen mee, zoals het opwekken van energie. Gerard Krans, volgens Trouw voormalig topman van Shell, wil dat in Nederland op grote schaal gaan doen:

Krans heeft aan het ministerie van economische zaken een vergunning gevraagd voor oriënterende bodemstudies in Friesland en Noord-Brabant. De aanvraag wordt komende week gepubliceerd. De Amsterdamse ondernemer wil in een groot gebied onderzoek doen naar de haalbaarheid van diepe geothermie.

 Nou is er natuurlijk al vaker zo her en der in de grond geboord en gegraven. We halen er wat uit, we stoppen er wat in, handig. Aan de bovenkant ziet het er niet altijd even fraai uit, onder de grond zien we niet dus dat is niet zo interessant, toch? Goed, hier en daar een klein beetje bodemdaling. Hebben we opgelost, tenminste als het om bodemdaling door aardgaswinning in Groningen gaat. De Commissie Bodemdaling door aardgaswinning in Groningen. Die commissie stelt wel vast welke maatregelen moeten worden getroffen om schade als gevolg van bodemdaling door gaswinning te voorkomen of te compenseren. Langzame bodemdaling, gelijkmatig en niet al te veel, valt allemaal te overzien, geen punt. Toch? Soms gaat er bij het boren wat mis, kan ook gebeuren. Boortoren kwijt, gat in de grond, maar na een paar dagen allemaal weer onder controle. Geen punt, toch? Frank Westerman kan zo'n geval enigszins navertellen, als kind van een jaar oud heeft hij meegemaakt dat er bij 't Haantje iets niet helemaal goed ging. Maar goed, dat ging om gas, is lang geleden, kan gebeuren.

We hebben het nu over water, heet water. We halen dat in Nederland wel op meer plaatsen uit de grond en we halen het uit de diepe ondergrond. Tenminste, Krans wil dat uit de diepe ondergrond halen, tot nu toe halen we het uit de niet-zo-diepe ondergrond, In Nieuweschans bijvoorbeeld komt het water voor het bronnenbad van een diepte van iets meer dan 600 meter en tot nu toe gaat dat goed.

Het kan ook fout gaan. Het stadje Staufen, in Baden-Württemberg, randje Schwarzwald, dacht men het stadhuis met aardwarmte te verwarmen. Gaatjes geboort, niet al te diep, zo'n 140 meter, en ja hoor, bingo, daar was water, onder hoge druk. Jammer alleen dat er ook nog een anhydrietlaag was en anhydriet en water gaan niet zo goed samen. Tenminste, ze doen wat samen, namelijk gips vormen en uitzetten. Wat er nu dus gebeurt is dat er in de bodem onder Staufen gips gevormd wordt dat lekker aan het uitzetten is geslagen, de bodem vangt dat voor een deel op, maar niet helemaal ...

Natuurlijk heb ik geen verstand van geologische zaken, daar heb je geologen voor, maar ik weet wel dat een actie altijd een reactie oproept en dat reacties niet altijd goed voorspelbaar zijn. Heet water uit de bodem halen, dat gebruiken voor verwarming en energieopwekking klinkt heel erg goed, zal misschien ook wel heel erg goed gaan. Krans gaat ook het gebruikte en afgekoelde water terugpompen, de hoeveelheid water in de bodem blijft dus enigszins gelijk. Hoe dat op elkaar reageert zal voorspelbaar en te overzien zijn. Eigenlijk hoop ik dat geothermie ook achteraf een heel goed idee blijkt te zijn.

En Staufen? Ach, wat daar gebeurt is natuurlijk gewoon de wraak van Doctor Faustus die daar met veel geraas uiteindelijk door de Duivel werd gehaald ...

http://www.faust-rockoper.de/images/urfaust_1.jpg

Zie voor Faust "De Duivelskunstenaar", een prachtige boekje van Pieter Steinz ISBN 978-90-446-1388-9.

En ondertussen beeft de aarde in Groningen dagelijks, vrijwel altijd geïnduceerd, gevolg van gaswinning. Het KNMI legt het netjes uit en houdt voor ons de dagelijkse bevingen bij.