"Zij draagt het cachet van zielverkooperij"

Verleden week kreeg ik een boekje, afkomstig uit de verzameling die mijn vader had aangelegd over de geschiedenis van de militaire vakbeweging. Het grootste deel van de verzameling had ik al in huis, dit ontbrak nog.
Het boekje is een pamflet met de titel "Een en ander over de tegenwoordige werving bij de zeemacht en de treurige gevolgen daarvan", geschreven rond 1903 door Willem Hendrik Meijer.

Meijer heeft het pamflet geschreven in opdracht van de Nederlandsche Matrozenbond. Het pamflet beschrijft de schrijnende toestand bij de toenmalige Zeemacht, wat we tegenwoordig de Koninklijke Marine noemen. Destijds was het mogelijk en gebruikelijk als 14-jarige dienst te nemen bij de Zeemacht, waarbij een overeenkomst werd gesloten voor 12 jaren die pas inging op het moment dat de matroos 16 werd. Maar ondertussen kon hij wel al als 14-jarige in dienst, dus feitelijk ging het dan vaak om overeenkomsten voor 14 jaar.
Het pamflet geeft aan welke opdracht meerderen hadden gekregen tot het handhaven van de krijgstucht: "De karakters van de jeugdige schepelingen zoodanig te breken en door straffen klein te krijgen dat hun vrees voor nog grootere ellende hen zal doen afzien van verdere pogingen om uit den dienst ontslagen te worden".

De strenge krijgstucht en de beroerde werkomstandigheden waren dus voor schepelingen vaak aanleiding om te pogen ontslag uit de dienst te krijgen. Dat ontslag werd klaarblijkelijk alleen maar verleend op grond van slechte gezondheid of slecht gedrag. De slechte gezondheid werd soms van rijkswege in voorzien, door slechte voeding en beroerde huisvesting.

Het pamflet is uiteraard politiek gekleurd, maar waarschijnlijk was niet alle inhoud bezijden de waarheid. In ieder geval was het voor de politiek duidelijk dat de Matrozenbond een ongelooflijke pain in the ass was, de Bond werd daarom in 1904 vervallen verklaard van zijn rechtspersoonlijkheid en kreeg deze pas in 1919 weer terug.

Wie verder geïnteresseerd is in W.H. Meijer: het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, het IISG, heeft een biografie van hem opgenomen in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging , hier te vinden. Het archief van Meijer is aanwezig bij het IISG, de toegang is hier te vinden.