zaterdag 30 juli 2016

Beilen, Vesting der 1e klas en kartoffels

Jaren geleden kwam ik in toen nog het Algemeen Rijksarchief plannen tegen om van Beilen een vesting te maken. Ik heb het daar met mijn schoonvader over gehad en daarna eigenlijk nooit meer aan gedacht. Onlangs kwam dit toch weer boven en bleek mijn schoonvader te weten dat er in de Nieuwe Drentse Volksalmanak van 1966 een artikel over deze vestingplannen te staan. Bij mijn schoonvader noch bij mij staat deze Volksalmanak in de boekenkast, lenen blijkt ook wat moeizaam (daar heb je in de praktijk geen bibliotheken voor), kopen dan maar. Antiquarisch, tweedehands zeggen anderen. Daarvoor zijn er twee mogelijkheden: je bestelt het bij een antiquariaat en een paar dagen later ligt over het algemeen het boek in de brievenbus óf je gaat naar een antiquariaat bij je in de buurt, struint zelf wat op en tussen de planken en vindt wat je zoekt (en meestal meer). Dat laatste heb ik gedaan. Bij Champ Clark op De Lethe, bij Bellingwolde. Ik zocht de Nieuwe Drentse Volksalmanak van 1966 en kwam thuis met die Volksalmanak plus de Volksalmanak voor 1962 en een boek over de Nieuwe- of Langakkerschans. Bijna niks kostten ze bij elkaar. Geslaagd dus.

Als ik dan toch op De Lethe ben loop ik ook even door. Zo'n honderdvijftig meter verderop ligt namelijk de grens met Duitsland die daar gemarkeerd wordt door grenspaal 186, de al dan niet verplaatste grenspaal op het voormalige drielandenpunt Nederland-Ostvriesland-Münster. Die paal moet je in de gaten houden, je weet het immers maar nooit met die paal: staat hij er nog en zo ja, staat hij wel op dezelfde plek als de vorige keer dat je er was? Nou, hij stond er nog, op dezelfde plek als afgelopen februari.



Toen ik de paal zo zag staan, midden tussen de aardappels, bedacht ik mij dat het een aardappelveld is dat in twee landen ligt. Deels worden er dus aardappels verbouwd, deels Kartoffeln.



Oma Griet in 1923
Ineens dacht ik aan mijn oma. Oma Griet Jonker heeft haar hele leven wanneer ze het over aardappels had over kartoffels gesproken. Ze was geen Duitse, heeft geen moment van haar leven in Duitsland gewoond. Wel vlak aan de grens. Ze was geboren op 30 november 1896 geboren en daarna getogen in Roswinkel, in de zuidoosthoek van Drenthe. Hemelsbreed een kilometer of vijf van de grens, hooguit. Oma trouwde in 1923 met opa, ze verhuisde meteen naar het toen voor haar verre zuid-Limburg. Bleijerheide kwam ze terecht, aan de Nieuwstraat heeft ze me weleens verteld. Hemelsbreed een meter of vijf van de grens. Ik denk dat wanneer ze het daar over kartoffels had er weinig misverstanden waren. Oma had wel meer in haar spraakgebruik waarin haar grensbewonerschap naar voren kwam, zo was een veel gebezigde uitdrukking van haar "Ach Gott du liebe", een uitdrukking die ook nu nog wel door mensen die niet ver van de grens wonen wordt gebruikt, in Groningen en in Limburg.

Beilen en mijn oma hadden nooit wat met elkaar te maken, ik weet bijna zeker dat oma zelfs nooit in Beilen geweest is, maar in een aardappelveld achter De Lethe komen ze gewoon bij elkaar.

vrijdag 29 juli 2016

Hijlke Kamphuis, jongetjes of meisjes?

Iedereen weet het, de burgerlijke stand klopt en de Belastingdienst heeft altijd gelijk. Toch twijfel ik weleens. Wat bijvoorbeeld te denken van Hijlke Kamphuis? Hijlke geboorde op 3 september 1826 in Engelbert, gemeente Noorddijk als zoon van Hijlke Jans Kamphuis en Hilje Jans van der Veen.

Geboorteakte Hijlke Kamphuis

Hier staat het duidelijk, vader Hijlke doet aangifte van de geboorte van een kind van het manlijk geslacht: Hijlke. Nadat de akte was voorgelezen hebben vader Hijlke, twee getuigen, Klaas Bos en Harm Hogenberg, en de Officier van de burgerlijke stand Jacobus Veltman (die ook burgemeester en secretaris van de gemeente Noorddijk was) de akte ondertekend.

Het gaat niet echt goed met de kleine Hijlke. Drie jaar nadat hij geboren was kwamen op 11 oktober 1829 Geert Luurts van der Bijl en Daniël ter Borg bij Jacobus Veltman, nog steeds Officier van de burgerlijke stand, burgemeester en secretaris. Geert en Daniël moesten aangifte doen van het overlijden van lutje Hijlke, het kereltje was nog maar net drie jaar oud.

Overlijdensakte Hijlke Kamphuis

De Belastingdienst kon het niet mooier maken: er moest aangifte worden gedaan voor de successierechten.Vader Hijlke en moeder Hilje meldden zich op 29 mei 1830 in Groningen, op het belastingkantoor, om die aangifte te doen. Niet verbazingwekkend liet Hijlke niets na. Wel verbazingwekkend is dat Hijlke ineens een dochtertje blijkt te zijn, Hijlke's vader en moeder verklaren dat zelf. 
Vader Hijlke en moeder Hilje ondertekenen de belastingaangifte niet zelf. Dat konden zij niet, blijkens mededeling onder de aangifte konden zij niet schrijven. Niet ongewoon. Ik vraag mij wel af wie dan de geboorteakte van kleine Hijlke heeft ondertekend, in die geboorteakte staat toch duidelijk Hijlke J. Kamphuis als ondertekenaar vermeld. Het zullen de emoties wel zijn ...

Aangifte successierechten Hijlke Kamphuis

Tussen het overlijden van kleine Hijlke en de aangifte van de nalatenschap van Hijlke was er in het gezin van vader Hijlke en moeder Hilje toch ook wat te vieren. Op 5 januari 1830 kwam vader Hijlke bij Jacobus Veltman, nog steeds burgemeester, secretaris en officier (pas in 1856 hield deze er mee op, noodgedwongen door eigen overlijden), melden dat er gezinsuitbreiding was: een kind van het vrouwelijk geslacht "aan hetwelk hij verklaarde den voornaam van Hijlke te geven". Leuk, een dochter! Tien kinderen hadden Hijlke en Hilje in totaal gekregen, nu netjes verdeeld in vijf meisjes en vijf jongetjes (waarvan Hijlke 1 dan wat twijfelachtig was).

Geboorteakte Hijlke 2
Met Hijlke 2 ging het beter dan met Hijlke 1. Hijlke 2 overleefde de kinderjaren en warempel, stapte in het huwelijksbootje op zaterdag 22 mei 1858, 28 jaren oud. Vader Hijlke en moeder Hilje mochten dit niet meer beleven, die waren in 1835 en 1855 overleden. Burgemeester, secretaris en officier Jacobus Veltman was er ook niet meer, gelukkig had zijn zoon Jan Jacobus Veltman die ambten overgenomen.  Bruid Hijlke 2 en dus bruidegom Jantje Weersema zeiden JA. Niks aan de hand, netjes getrouwd, mooi feest voor de familie, vrienden en bekenden. Alleen: waarom staat er nu in de huwelijksakte ineens dat Hijlke 2 meerderjarige zoon van Hijlke en Hilje is? Hijlke 2 was toch een meisje? Dat heeft vader Hijlke destijds zelf zo bij Jacobus Veltman gezegd.



Huwelijksakte Hijlke en Jantje
Zoals gezegd, ik twijfel weleens aan de betrouwbaarheid van de burgerlijke stand en de belastingdienst ...


De akten zijn allen terug te vinden op www.allegroningers.nl

vrijdag 15 juli 2016

DABO: van Meppel tot Groningen

In het familie-fotoarchief zitten een aantal foto's uit eind jaren '40 begin jaren ' 50 waarop bussen van de voormalige DABO, de Drentsche Autobus-Onderneming, te zien zijn. Te mooi om voor mezelf te houden, dus: hier zijn ze.


Richting Dieverbrug staat er op de bus, achter de voorruit ook nog " Wapserveen".
Ik heb het idee dat de beide foto's in Dieverbrug gemaakt zijn.

Deze foto is gemaakt op het Zuiderdiep in Groningen. Helemaal links is nog een stukje van hotel WEEVA te zien, leesbaar op het pand rechts naast WEEVA is Rost Muller, de Co is wat van de foto gevallen. Rechts achter de bus zijn lampen, stofzuigers en electrische apparaten te koop. " Richting Groningen" ging de bus, gearriveerd dus. 

"Richting Groningen via Ruinen" maak ik er van.
De foto zou gemaakt kunnen zijn in Meppel, maar Assen sluit ik ook niet uit. Groningen lijkt me niet.