Zomaar een zaterdag: van akkerrand naar grafkelder

Zomaar een zaterdag, midden in de zomer, lekker weer, buitenshuis van alles te doen. Vaste afspraak met Jykke: via het Karel Schenkpad langs de Ruiten Aa en Westerwoldse Aa door het veld lopen (een enkele keer mag het van Jykke ook achter Wessinghuizen in het veld). Vrijwel elke zaterdag wordt er dan brood gekocht bij bakkerij Leta in Veele (beste roggebrood van Nederland en de droge worsten zijn ook niet mis!). Terug via Wessinghuizen en dan ineens zie je die fantastisch mooie en ook nog eens heel erg nuttige akkerranden van boer Joling. Waarom de subsidies voor de aanleg van die akkerranden nou ineens ter discussie staan is mij een volstrekt raadsel.

Na dit feest naar Harkstede, de kerk is open en die hebben we nog nooit van binnen gezien (en de boekenmarkt in de kerk is een mooie bonus).

De foto is gemaakt door Aag

Het is een merkwaardige kerk, eind 17e eeuw gebouwd in een kruisvorm. De rondleider van dienst had een aantal suggesties waarom de oude kerk, die even verderop gestaan zou hebben, afgebroken is en déze nieuw gebouwd is. Het kwam er volgens hem op neer dat de bouwheer, Henric Piccardt, onenigheid gehad zou hebben met de collatoren van de oude kerk over grafkelders en dat Piccardt daarom alle collatierechten heeft opgekocht, de kerk heeft laten afbreken en een nieuwe naar eigen zin heeft laten bouwen, met grafkelder.
Het interieur van de kerk is op het eerste gezicht niet zo heel erg spannend. Kerkbanken, deels afkomstig uit de afgebroken kerk van Scharmer, een preekstoel (in de zuidmuur geplaatst), waarschijnlijk afkomstig uit de oude, afgebroken kerk van Harkstede, een herenbank, waarschijnlijk uit de kerk van Scharmer. Maar als je nog een keer kijkt en de kerk van buiten hebt bekeken vallen er wat dingen op. Het orgel bijvoorbeeld zit op een rare plaats, in de noordbeuk ingebouwd. Die preekstoel, ingebouwd in de zuidmuur waar geen beuk is te herkennen. En overal in de kerk het alliantiewapen Piccardt-Rengers.

Alliantiewapen Piccardt-Rengers

Wat blijkt: Piccardt heeft een deel van de kerk als werkruimte gebruikt. In noordbeuk was op de begane grond oorspronkelijk de werkkamer van Piccardt, compleet met (nog steeds aanwezig) gemak.

Deze tekst hing oorspronkelijk in de werkkamer van Piccardt en zegt wel iets over Piccardt en zijn werkkamer.

Op de verdieping had Piccardt zijn bibliotheek. De bibliotheek werd richting kerk afgesloten door het orgel, gebouwd door Arp Schnittger.

Balg voor het orgel, met handbediening maar er is ook een elektromotortje

Deze tekst zit tegen de westmuur, in Piccardt's voormalige bibliotheek

De herenbank in de noordbeuk (die beuk wordt nog steeds de Piccardtbeuk genoemd en was heb ik begrepen inclusief interieur eigendom van de eigenaren van de borg Klein Martijn) stond oorspronkelijk ook in het schip van de kerk en sloot daar de werkkamer van Piccardt af. En als je nou denkt dat Piccardt misschien wat klein behuisd was en daarom een werkruimte in de kerk moest hebben: nou nee, hij was eigenaar van de borg Klein Martijn bij Harkstede, waar hij ook woonde,en van de Fraeylemaborg in Slochteren. Daarnaast had hij vast ook wel een stadshuis in Groningen.
Die preekstoel in de zuidmuur: die muur is de noordmuur van de ruim 400 jaar oudere toren, anderhalve meter dik. De kerk is tegen de toren aangebouwd en er is een nis gekapt in de noordmuur van de toren.

Bovenop de preekstoel, op het klankbord, staat een beeld waarvan mij gezegd werd dat het Johannes de evangelist zou zijn, herkenbaar aan zijn attribuut de adelaarsklauw onderaan de preekstoel. Johannes heeft een tak in zijn hand, de rondleider van dienst vertelde mij dat die tak en bijbehorende hand nieuw zijn gemaakt aan de hand van een oudere foto. Volgens de rondleider is het een acanthustak maar zou één van de dominees die in de kerk preken vinden dat het een palmtak zou moeten zijn. De houtsnijder heeft daarom ook een palmtak gemaakt en als de betreffende dominee komt preken wordt de acanthustak bij die gelegenheid even vervangen door de palmtak.

Onder de kerk is dus de grafkelder die Piccardt wilde hebben. De grafkelder is niet meer in gebruik, de kisten zijn in de jaren '30 van de vorige eeuw wegens slechte staat geruimd. Nu is er een boekenmarkt, regelmatig geopend. Vandaag viel ik met mijn neus in de boter: de brandkast die er ook staat werd voor het eerst sinds heel veel jaren geopend en tot ieder grote verbazing bleek er een deel van het archief van de hervormde gemeente Harkstede in te liggen. Doopregisters, notulenboeken en eigendomsbewijzen kwamen ineens tevoorschijn. Enig advies hoe het beste te handelen met dit stuk archief was op zijn plaats en als het advies wordt opgevolgd zullen de Groninger Archieven er blij mee zijn: aanvulling op wat er al is.
Ondertussen, al boekenzoekend en adviserend, loop ik ineens in een zijkelder tegen drie lijkkisten aan: de grafkelder blijkt toch nog deels zijn functie te hebben behouden. Er zullen niet veel boekenmarkten zijn waar je een dergelijke ervaring kunt hebben ...

Henric Piccardt en Anna Rengers, tussen deze kisten  nog een kleintje met daarin Johanna Hendrika Piccardt