Scheibenfeuer

In februari was ik op bezoek in het dorpje Ballrechten-Dottingen in de Breisgau, bij Freiburg. Carnaval was net voorbij, de vasten waren begonnen. In Oude Pekela merk ik daar nooit zo veel van, Van het carnaval niet, van de vasten nog veel minder (in Veendam rijdt overigens in de carnavalstijd een sneue carnavalsvereniging ongegeneerd lawaaimakend op een trekker rond, maar dat terzijde). In de Breisgau en het aangrenzende Schwarzwald daarentegen is carnaval nog wat en stellen ook de vasten waarschijnlijk wel iets voor, hoewel van die vasten op het feest waarvoor ik op bezoek kwam niets te merken viel.

De Breisgau kent in de carnavals- en vastenperiodes een aantal tradities, van sommige had ik weet, van andere had en heb ik het niet. Het Scheibenfeuer is zo'n traditie waar ik inmiddels weet van heb. 21 februari dit jaar, de eerste zaterdag na carnaval, verzamelde het dorp zich 's avonds bovenop de Castellberg, een groot vuur brandde, een mobiele eet- en drinkgelegenheid was neergezet. De wintergeesten konden verjaagd worden!

Wat er gebeurt is in wezen heel simpel: beukenhouten schijven worden aan een stok geprikt, aangegloeid in het grote vuur en dan via een soort schans onder het uitspreken, bijna zingen, van een tekst die ik niet verstond het dal ingeslingerd.
Het zijn vierkante schijven met afgeschuinde hoeken, niet helemaal plat. Ze zijn ongeveer 9,5 x 9,5 centimeter groot en je kunt ze zelf maken of, veel gemakkelijk, kopen. De stokken zijn minimaal een meter of twee lang, de schansen bestaan uit houten planken die in een hoek van een graad of dertig ten opzichte van de grond zijn opgesteld.



Het Scheibenfeuer bestaat al eeuwen, het is voor het eerst in 1090 beschreven, althans de gevolgen werden beschreven in de kroniek van het klooster Lorsch: een deel van het klooster raakte door het Scheibenfeuer in brand.

Gelukkig is dit ook terug te vinden in jaargang 1893 van het Zeitschrift für Volkskunde (leve Internet Archive) en is daar op pagina 349 en verder netjes uitgelegd wat er staat:

Diese Nachricht von dem herkömmlichen Emporschleudern einer brennenden Holzseheibe bei einem am Abend der Frühjahrstagundnachtgleiche
stattfindenden Volksfeste bildet den ältesten Beleg sowohl für die
deutschen Frühlingsfeuer als auch für eine besondere Art des Festfeuers,
welche teils bei diesen, teils auch bei der zweiten Hauptgattung von
Jahrzeitfeuern.

Het Scheibenfeuer ziet er spectaculair uit en het leverde een goed dorpsfeest op. Foto's en een filmpje heb ik er van gemaakt, maar het echte spektakel zie je daar niet goed van af. Behelpen dus:

En het filmpje, een beetje onhandig overdwars staand:

Als je de foto's en het filmpje wat onder de maat vindt: natuurlijk kun je zelf ook even zoeken en vast veel betere foto's en filmpjes vinden.