Sint Willibrordus in Oude Pekela

Op 22 januari 1906 zijn Bernardus Jan Drenth, 60 jaar en zonder beroep, en Johannes Hinderikus Witt, 62 jaar en ijzersmid, met zijn beiden naar het gemeentehuis van Oude Pekela gegaan. Het was een droevige gang: zij gingen aangifte doen van het overlijden, twee dagen eerder, van Johannes Antonius Eekman, in leven pastoor in Oude Pekela.
Pastoor Eekman was in 1890 benoemd in Oude Pekela en was daarvoor pastoor in Barger Compascuum. In Oude Pekela kwam de nieuwe pastoor niet in een gespreid bedje terecht: een vervallen, kerk, een vervallen pastorie en een parochie die diep in de schulden zat.

Het oude, vervallen kerkje, gebouwd in 1783 en van de weg af niet herkenbaar als kerk, aan de Roomse wijk. Rond 1908 zou het zijn afgebroken.

Eekman beschikte klaarblijkelijk over de nodige tact en weet de kapitaalkrachtige Pekelder industrieel Freerk Drenth zover te krijgen dat deze hem steunt in zijn ideeën voor een nieuwe kerk en een nieuwe pastorie. Drenth zou de historische woorden "Pastoor begin maar, ik zal u nooit verlaten" hebben gezegd. En pastoor begon. Het kerkbestuur koopt in 1892 huis en tuin van de protestantse weduwe Derkje Wiegman, geboren Bisschop. Op deze plaats, daar waar de Roomse wijk uitkomt op de Pekel Aa, moesten kerk en pastorie gebouwd worden.

De Roomsche wijk rond 1920, de R.C. kerk en de pastorie staan er en iets achteruit is het kerkhof te zien. Het kerkhof is al ouder overigens, dat is rond 1850 aangelegd. Het kaartje is afkomstig van http://www.topotijdreis.nl

Een bouwcommissie werd samengesteld: Freerk Drenth, Gerhardus Flinker en Johannes Feldbrugge. Drie parochianen die niet op een cent hoefden te kijken. Geld wordt bij de parochianen ingezameld, een architect wordt aangezocht: Nicolaas Molenaar. Het geld komt rond, na wat gedoe rond aanbestedingen gaat er gebouwd worden. Uiteindelijk in 1896 zijn kerk en pastorie klaar en worden de kerk en hoofdaltaar door de aartsbisschop geconsecreerd. 

Kerk en pastorie staan er beide nog, vrijwel in de staat van 1896. Onderhoud is er de afgelopen 120 jaar wel gebeurd, maar gelukkig was er nooit geld om de kerk nieuw in te richten. er staat in Oude Pekela dus een prachtige kerk met vrijwel originele inrichting uit het eind van de 19e eeuw. 

De drie gebrandschilderde ramen in het koor zijn in 1897 gemaakt door Frans Nicolas jr. van Atelier F. Nicolas en Zonen in Roermond

Het rijksmonumentenregister geeft de volgende beschrijving:

Naar ontwerp van Nicolaas Molenaar gebouwde in 1896 gewijde neogotische kruisbasiliek met 3/5 gesloten apsis en rechthoekige zijkapellen. Met leien gedekte toren. Toren met twee nissen aan iedere zijde, frontale en hoge naaldspits. Spitsboogvensters. Het terrein begrensd door een eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek.
Karakteristiek in de lintbebouwing langs het Pekeler Hoofddiep gesitueerd en ten opzichte van de rooilijn teruggeplaatst, uit donkere baksteen opgetrokken gebouw, waarvan de plattegrond de dispositie weerspiegelt.
Het interieur is uitgevoerd in lichtere steensoorten: de bundelpijlers in helderrode steen met natuurstenen lijstkapitelen en hardstenen basementen; de ribben en gordelbogen in rode, de gewelfschelpen in gele baksteen; de muurvlakken zijn gepleisterd.
De vensters van koor en zijkapellen zijn kleurig beglaasd.
De neogotische inventaris - waaronder drie altaren in kalksteen, de preekstoel, heiligenbeelden en lichtarmaturen - uit het Utrechtse atelier Mengelberg - geheel intact.
Twee-klaviers orgel gebouwd door C.B. Adema en Zonen in 1888.
In 1896 gewijde neogotische kruisbasiliek van belang wegens haar karakteristieke ligging, haar architectonische vormgeving, haar inventaris-onderdelen en de eind-19e-eeuwse gietijzeren terreinbegrenzing.

Te rechterzijde aan de St. Willibrorduskerk aangebouwd de eveneens van 1896 daterende en door Nicolaas Molenaar ontworpen pastorie. Ook hier een terreinbegrenzing door een eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek.
In de rooilijn gelegen uit donkere baksteen opgetrokken twee lagen tellend gebouw onder met leien gedekte schilddaken.
Sobere detaillering met onder andere T-vensters waarboven segmentvormige of halfronde boogvelden met siermetselwerk.
Eenvoudige pastorie uit 1896 en eenvoudig eind-19e-eeuws gietijzeren hek van belang wegens hun relatie met de eveneens beschermde St. Willibrordus Kerk. Mechanisch torenuurwerk J. van de Kerkhof, Aarle-Rixtel.

Regelmatig is de kerk te bezichtigen: op elke eerste dinsdag van de maand van 14.00 tot 16.00 uur, tijdens de dag van 'kerkenpad' (18 juni), het weekend van barmhartigheid (9 juli) en op open monumentendag (10 september) is de kerk open.
De gemeenschap in Oude Pekela maakt onderdeel uit van de Heilige Norbertusparochie Oost-Groningen.
Overigens is in de gemeente Pekela het katholieke geloof relatief het grootst met 7,3% van de Pekelder bevolking volgens de CBS-statistiek

"Kerkelijke gezindte en kerkbezoek in 403 gemeenten, 2010/2014 (18 jaar en ouder)"

Informatie heb ik gehaald uit:
Brunink, G.J.: De "St. Willibrordus" Oude Pekela. Historie en Restauratie. Oude Pekela, 1981;
Wikipekela: www.wikipekela.nl/ (diverse lemma's);
www.allegroningers.nl voor alle genoemde personen;
en hier en daar elders, in de tekst met links aangegeven.