Slag bij Jipsinghuizen

Gisteravond kwam ik in het Dagblad van het Noorden, dat ik af en toe in de bibliotheek van Oude Pekela lees, een artikeltje tegen over de Slag bij Jipsinghuizen. Heiligerlee, ja, bekend (ook die van 1536), Jemmingen weet ik ook, Tachtigjarige Oorlog werd mij op school geleerd. Op 28 augustus Bommen Berend vieren, ja, weet ik ook (Gronings Ontzet). De Slag bij Jipsinghuizen wist ik echter niets van.
 Jipsinghuizen ligt in Westerwolde, niet ver van Bourtange. Het is een klein dorpje, samen met het zo ongeveer er aan vast liggende Plaggenborg heeft het iets meer dan 150 inwoners. Dus, vandaag naar Jipsinghuizen (Jipsenhoez'n zeg ik zelf eigenlijk). Wat tref je daar dan aan. Tja, een gedenksteen, met opschrift.

Het opschrift luidt:

Slag bij Jipsinghuizen

26 september 1665

Keerpunt in de Eerste Munsterse Oorlog 1665-1666

Den 20 derselver maendt (september 1665) sijn de Biscooplijcke volckeren des

morgens uit westphalen over 't moeras tussen Haren en 't Closter ter Apel gelegen,

op 't Clooster voorschreven ende des nademiddaghs over 't moeras tusschen

Walchum und Sellengen in 't gesichte der Boertangers gekomen en hebben haer eerst

in dorp Sellingen, maer korts daer aen in 't gebuijrscap Jipsen Huijsen neder geset, en

maeckten daer op toe een pas over 't moeras. Den 26 sijn de volckeren voorgemelt

omtrent achttienhondert men sterck van de onse onder 't commande van de heer

Ham, Capetein van de Guardes van Groeningen en Omlanden, sterck tusschen de

vijf en ses hondert man te voet en tusschen de 70 en 80 te paerde tot Jipsenhuisen

geslagen, soodat sij den selven dagh weder over haer moerighe pas nae Walchum de

vlucht hebben moeten nemen en Westerwolde wederom verlaten, achterlatende so

dden, gevangen, als gequetsten na gissigh omtren t300 man sijnde van ons kant

gevangen gebleven 17 man, weinigh of geen dooden; onder haer ghevangenen sijn

geweest 2 Capeteins en een Luitenant met enighe mindere officirs. Voorts nae 't

verlaten is de pas van de militie uit Boertanghe, als mede 't Clooster ter Apel in

bewaeringhe genomen ende haer gemaeckte Brughe in den brandt gestooken.

Naar kapitein Gajus van Jeltinga – 1674

Volgens overlevering werden de doden hier ter plaatse bijgezet in een massagraf

welke in de volksmond sindsdien als “Bisschopskerkhof” in de herinnering is

gebleven.

Dus, als ik het zo lees kwam Bernhard van Galen, toenmalig bisschop van Münster, binnenvallen met een legertje van zo'n 1800 man (hij zal er zelf wel niet bij geweest zijn vermoed ik). Dat legertje is in Jipsinghuizen neergestreken en daar is het door de Staatsen uit Bourtange aangevallen en teruggejaagd over de grens, met verlies van zo'n 300 man aan doden, gewonden en gevangen.

Christoph Bernhard van Galen aka Bommen Berend (met dank aan Wikipedia)

De Slag bij Jipsinghuizen was een klein onderdeel van de Eerste Münsterse Oorlog, de bisschop viel echt niet alleen bij Sellingen binnen. De Eerste Münsterse Oorlog eindige met de Vrede van Kleef in 1666. Een paar jaar later, in 1672, kwam de bisschop weer terug ...

En het stuk tekst op de steen, het citaat van Gajus van Jeltinga? Ik vermoed dat dat afkomstig is uit de Groninger Archieven, Verzameling afschriften en reproducties, inv.nr. 1069: Enighe particulaire aantekeningen van de capitain Gajus van Jeltinga, 1674, betreffende zijn verblijf in de vesting Bourtange, 1659-1666, 1672-1674. Een ooggetuige dus, althans nauw betrokken. Het origineel van de aantekeningen van Gajus ligt in Friesland, in Tresoar.