Drents Landrecht van 1412

Omdat het Landrecht van Drenthe vandaag 16 september 2012 jarig is (600 jaar oud is het geworden) heb ik het afgeschreven (ik kon namelijk nergens een makkelijk te doorzoeken digitale versie vinden (aantekening 26-12-2012: inmiddels heb ik die wel gevonden, hier staat namelijk een integrale versie van het proefschrift dat ik ook heb gebruikt). Weliswaar niet van het origineel, dat ziet er namelijk niet al te best meer uit, maar van het proefschrift van Christiaan Lydius Rahder, die in 1879 te Utrecht promoveerde. In hoeverre Rahder fouten heeft gemaakt in zijn afschrift kan ik niet beoordelen, wel weet ik dat ik zelf ongetwijfeld fouten heb gemaakt bij mijn afschrift. Ik heb ook niet de regels gevolgd die mij ooit geleerd zijn voor het maken van dergelijke afschriften, ik heb gewoon letterlijk de tekst van Rahder overgetikt, inclusief interpunctie.  Een ieder die behoefte voelt mij te verbeteren: graag!

Het landrecht van 1412 in het Drents Archief, OSA 185 vermoed ik,  met dank aan RTV Denthe

In den namen ons Heren Jhesu Christi, Amen!
Wij Frederik van Blankenheym, bi der genaden Gods, Bisscop 't Utrecht, doe kont ende kenlic allen luden, mit desen openen brieue, dat wij in voirtijden onsen ondersaten in onsen lande van Drenthe enen openen bezeghelden brief gegheuen hebben, bezeghelt mit onsen seghel, ende mit segelen der vijf Godshuse onser Ecclesiën 't Utrecht, ende mit seghelen onser drier steden op dese siden der IJsselen, als Deuventer, Campen ende Swolle des dieselue brief inhout, mit andee punten die dair in verclaert zijn, dat wij onse ondersaten in onsen lande van Drenthe houden zellen in horen olden lantrecht ende wilcoren, ghelijc die voriscr. brief dair off inhout. Ende want ons noch onsen amptman voir deser tijt niet claerliken kundich en heeft geweest, hoe ende in wat maten dat dat oude lantrecht van Drenthe gheweest heeft, ende wij dair oec gheen clare beseghelde brieue off gesien en hebben: des tusschen ons, onsen amptman ende onsen ondersaten in onsen lande van Drenthe voerscr. voel twistes ende scelinghes daer om geweest heeft: - ende om te verhuden tot ewigen dagen meeren last ende twidracht, die tusschen ons ende onsen lande van Drenthe dair off comen mocht, ende oec niet behoerlic en is dat enich lantrecht op hoechnusse van luden staen sel, want alle menschen natuerliken doetsculdich sint ende mit versterften der lude noch meerre scelinge dait in comen mochte, dair om hebben wij ons laten onderwisen mit open beseghelden brieuen ende hebbent in der waerheit mit wittachtigen cunden onderuonden, dat dit olde lantrecht van Drenthe is ende altoes geweest heeft, ende hebbent oec in den ouden lantrecht geuonden, des onse ondersaten van onsen lande van Drenthe alle weghe ghebruyct hebben; ende dat zal tot ewigen daghen hoer lantrecht blijuen, ghelijc dat het hier nae ghescreuen ende verclaert staet, behoudelicken den voriscr. brief, dien wij, onse Ecclesi:en ende onse stede voerscr. besegelt hebben, in sijnre volcomender macht te blijuen van alle punten die dair in bescreuen staen, ende een yeghelic punt bijsonder:

§ 1. In den eersten, Item so is een olt lantrecht ende gewoente in den lande van Drenthe: Weert zake dat dat gemene lant mit mallic anderen toe sprekene hadden van saken die den lande anrorende weren, so mach dat mene lant wilcoren bi malc anderen to comen, bi ener penen die die daar op setten, ende een hagelsprake to holden; ende des gelikes ellic Dinxspil, ellick Lerspel ende ellic Buerscap wilkoren bi hem seluen te samende to comen, om ore marcke to berichten, als esch ende saet, hoey ende holt, to vredene ende anders to done, des hem moet is in den lande ende in oer marcke, wtgheseghet ander verbonde, die mit recht teghen der Heerlicheit ginghen. Sonder argelist.

§ 2. Item so is een olt lantrecht in den lande van Drenthe voerscr., dat men holden sal drie luttingen, ende niet meer, op drie terminen; dat eerste des anderen maendages nae paesschen to Banlo, dat ander toe Rolde des dinxedages nae pinxteren, der derde lutting toe Sunte Magnusdage tot Anloe.

§ 3. Item soe is lantrecht, dat die Amptman die verthugede broken, die hem die bure verthuget hebben, wtpanden mach, ende dair op en sel men ghene pantweringe doen. Mer weer dat zake dat sie die Amptman hogher panden wolde, dan sie verthuget waren of dan sie gebroket hadden, daer mochten sie dan pantweringe op doen op die Wijsheit van den Lande.

Ende weert sake dat dan die Wijsheit van den Lande wiseden dat sie meet gebroken hadden, oft hogher vertughet waren, dan sie bekant hadden, daer solden sie dan oren broken van ghelden van der pandweringe.

§ 4. Item soe is lantrecht: worde enich man op die voerscr. lottinge of op den weghe vyt ende toe hys doet gesleghen, die den dootslach dede die breke hondert olde Marck.

Ende worde yenich man dan dair gelemmet, als dat hie een hand verlore, een voet, off een oghe, die hantdadige daer van die hadde gebroeken vijtich Olde Marck.

Item queme yemant dair, die den anderen beroefde eens vinghers, ofte eynre tee, oft eens anderen cleynen leedes, die breke van elcken cleynen leede vijftyn Olde Marck.

Item worde yemant daer ghewondet sonder leemte, die hantdadige breke vijftyn Olde Marck.

Item worde dan dair yement ghejaget in toren moede, die handadige breke vijftyn nye Groninger Marck, alse ghengaftich is in der stadt van Groningen ende in den lande van Drenthe.

Voert meer: Weert zake dat yement bleue ofte bliuen wolde in der marcke dair men luttinge helde, ofte onderweghe, legher dan enen dach nae der tyt dat luttinge gedaen ende opghegheuen wair, worde hi dan in der reyse doet gheslaghen, die dan doetslach dede die sal breken simpel broke, ghelyc of dat anders ghesciet were buten luttinge.

§ 5. Item weert iement die den husvrede breke ende slaghe enen man doot in den huse off in des huses betuende vaeldde, die breke hondert Olde Marck; ende die daer enen man lemmede, die breke vijftich Olde Marck; ende wondede hi enen man in den huse, so breke hi vijftyn Olde Marck; ende weer yement die dair mede lepe in dat hues ofte in den vaelt mit wapender hant, die breke vijftyn nye Groninger Marck, als ghengaftich sint.

Item weer iement die mit enen steene worpe op oft in dat hues, oft in de vaelt, oft steke daer op oft in, die breke sesse Houetlosen, ellic houetlose tot twee Vleemsche Groot.

Item weer enich Lantman die in enich hues queme gaende, daer hi enen anderen Lantman ynne sytten vonde, die syn vyant were, worde hi daer van vermaent, dat hi uyt den huese ghenghe, ende men dat bewisen mochte mitten den weerde, oft mitten de weerdynne, oft anderen guden luden, bleven hi daer en bouen in den huys ende ghenghe sytten, so breke hi vijftyn nye Marck als voerscr. is; ende sleet hi en daer en boven doet, soe breke hi hondert Olde Marck, ende weert sake dat die ghene die yrst in den huys sete den anderen doet sloghe, die en breke ghenen huysvrede.

§ 6. Item weer yement die den anderen doet sloghe mit verlovede wapenen, als mit enen messe, die breke hondert nye Groninger Marck als voerscr. is; ende weer yement die den anderen lemmede mit enen messe die breke vijftich nye Groninger Marckl ende wondede hi enen mit enen messe, so breke hij vyftyn nye Groninger Marck; uytgheseget dat Dinxspil van Oestermoer, ende van Noerdenvelde ende van Roelde, daer men in den voersct. wondinge nyet meer en breket dan een ende twintich Groninger scillinge, nae ore older gewoente.

§ 7. Item weer yement die den anderen doot schote mit enen armborste oft mit enen hantboghen, die breke hondert Olde Marck, ende lemmede hi daer enen mede, dat were vyftich Olde Marck.

Item wondede hi daer enen mede, die breke vyftyn Olde Marck.

§ 8. Item weer iement die den anderen dootsloghe mint onuerloefe wapenen, die sal breken vyftich nie Groninger Marc als voerscr. is; ende die den anderen daer mede lemmede, alzo dat hi ener berouede van ener hant, oft van ener voete, ofte van enen oghe, die breke XXV nie Groninger Marc als voerscr. staet; ende weer iement die den andere berouede, mit den seluen wapenen, eens vinghers, ofte eens anderen cleynen ledes, die breke vyftyn nye Groninger Marc; ende die den anderen daer mede wondede, die breke twe Houetlosen; ende weer iement die den anderen duweslach dede, die breke eyn houvetlose.

§ 9. Item so is lantrecht: Were yement die den anderen doot sloghe ende lete den man niet tho gelde beden, dat solde men voer moert holden.

§ 10. Item so is lantrecht: So we den anderen doet sloet bouen enen vrede, die heuet syn lyff verboert; ende lemmet hi enen bouen den vrede, die sal breken vyftich Olde Marc; ende wonde men iement bouen den hantvrede, die sal breken XXV Olde Marc; ende di den anderen boerde ofte jaghede bouen den vrede, die breke vyftyn nie Groninger Marc als voerscr. is.

§ 11. Item soe is lantrecht: Weer yement die mit witteliker openaar deuerei begrepen ende gheuonden worde, die heuet syn lyf verboert.

§ 12. Item so is lantrecht: We den anderen vermoerdet, ofte moertbrant, ofte vrouwen vercraft, die hebben oer lyff verboert; ende van den stolenen gude sal nemen die clager een derden deel, dat gherichte een derden deel ende die ghemeente een derden deel; ende van anders syn selues gude sal syn wyff ende sine kinder nemen die helfte, soe veer als hie sie ondraghet rades ende dades; ende van sijnre helfte sal nemen die clager een derden deel, dat gherichte een derden deel, ende die meente een derden deel. Ende des ghelikes sal men doen van den mordenaers, moertberners ende van noetmunders, ende van allen anderen ondaden, daer met dat lyff ynne verboeren mach.

§ 13. Item wee yement in den lande van Drenthe, die den anderen in dronken of in haesten mode deef, verreder off mordener heyt, ende dat hi daer synen voet niet by setten en wolde, die hevet gebroken vyftyn nye Groninger Marc voerscr.; ende weert zake dat hi sinen voet dair bi setten wolde ende bewisen hem dat, so wie dan in der zake vellich worde die hadde syn lyff verboert.

Item soe is lantrecht: Weer yement in den lande die den anderen deef, verrader of mordenaer hiette, oft anders ondade antigende ware, ende hij bewisen mochte dat oen dair veur die buer vertughet hadde ende hy den gherichte daer voer vernoeghet ofte ghegolden hadde, die en sal daer ghenen broke an doen.

§ 14. Item waer enich richter to richte syt, die dan dat gerichte beuechtet maket dair enen boer, die breket vyftyn Groninger Marc vorscr.; ende die den anderen dan verwondet, die breke vyf ende twintich nye Groninger Marc; ende die den anderen daer lemmet oft doet sleeth dat is twyboet. Ende yenich Schulte in Drenthe, ofte yenich man, die onrechte uytpandinge dede bouen pantweringe, die breke vyftyn Marc vorscr.

Item weer yement die enen schulte dot sloghe, daer hi to gherichte sat, ofte hi van gherichtes weghen uyte were to richten nae lantrechte, die breke twyboet.

§ 15. Item soe is lantrecht: dat emn ghenen uythemischen man tot enen ondersculte in dne lande van Drenthe setten en sel, ten were dat die uythemische man een redelic, bescheyden man were; ende weer enich onredelic man schulte gesat, dat men bewisen mochte, dien solde man afsetten.

§ 16. Item soe sullen wi, onse nacomelingen Bisscopen to Utrecht, ofte onse Amptman in Drenthe, ende die Ghemeen Meente, ofte die sy daer bi schicken uyt elcken Dinxspil, alle jaeren des anderen maenendaghes nae paesschen, die Etten kesen ende stten mit malcandere, ende hoere gheen buten den anderen; ende weet sake dat hore enich buten den anderen Etten sette, so wes die wiseden dat en solde niet stantachtich wesen; ende die Etten, die Wi enda dat Landt dan setten ende keesen, die sullen sick alle jaere die ene helfte versettenende verandersaten; ende weert sake dat ons ende dien Lande nutte ender order duchte to wesen, dat ment die alinghe Etten versetten solde, so mochten Wi ende die die dan versetten ender verandersaten mit malcanderen, als voerscreuen is.

§ 17. Item soe is lantrecht, dat men ghenen Lantman vanghen en mach in den lande van Drenthe, omme gheenreleye saken willen, dair hi often sinen maghen den broke voir bisetten willen ofte moghen, ten were sake dat hi sinen lyff verboert hadde, want soe mach men eme vanghen; ende in wat marcke dat hee dan ghevangen worde, dair sult oene die buere waren drie daghe ende drie nacht lange, nae der tyt dat hi den bueren van den gherichte ghebonden ende ghesloten wordt gheleuert, ende dan sal men ouer hem richten in derseluer marcke; ende weert zaken dat hier en bouen die man den buren binnen der vroscr. tydt ontliepe, soe breke ellic huys vyftyn nie Groninger Marc voerscr.; ende weert zake dat men niet en richte binnen den dreen daghen voerscr. ouer den vanghenen, dan soe sult oen die vorscr. weder ouerleueren den gherichte, ende dat al oen voert inder seluer marcke waren soe lange dat men ouer oen ghericht heeft.

§ 18. Item soe is lantrecht: Weer enich man die straetenroeff dede, die sal breken vyftyn nie Groninger Marck voerscr., ende den roeff sal hi weder soe gued invrenghen des anderen daghes, als die roeff betuighet werde. Doet hee des nyet, soe sal hee den roeff des anderen daghes daernae twyscat inbrenghen; des derden daghes dryscat. Doet hee des nyet, soe sal men des vierden daghes mit den zweerde ropen ende volghen den roeue.

Item des ghelikes van den ackerroeue, van huysroue ende van ekenen holte.

Item weer ienich man die den anderen dede enen roeff an els holte, an ryse, ofte an anderen weken holte, dat hee em ofhouwe oft neme, die sal breken enen veltroeff, dat is twe houetlosen, ende den roeff in tho brenghen in allen ghevoghe als van stratenroue voerscreuen staet, off den clagher dair vol voir te doene; ende omme aldus één woord danigher zake en sal niet dan een man uyt elcker buerscap clagen. Ende weer enich man die den anderen scuttinghe neme of ontiaghede, dat den buren cundigh were, die breke vyftyn nye Groninger Marc voirscr.

§ 19. Item weer ienich man in den lande, die to Couerde schultmudden were schuldich ende nyet en betaelde op den rechten dach, die sal sie des anderen daghes twyscat gheuen ende die breke dre Punt, elc punt van seuen penningen: des sel men voer dre punt gheuen vier Vleemsche Groet, ende die ontholdene mudde sal die Bisscop van Utrecht panden laeten binnen den iaere; ende die bure sullen die schuldighen wisen des seluen daghes als die Pander compt, ende doen sie des nyet, so mach hi elc buer penden voer dre punt, ende binnen drien weken eynen sculdigen to wisen.

Voert meer, alle die ghene die schultmudden gheuen als voerscr. is, die sullen geuen to Battingspenningen al so mengihen Lovenschen als hie mennich mudde gheuet, ofte paeymetn dat daer guet voer is in Drenthe, toe segghen der Wysheit van dne Lande.

§ 20. Voert meer, elc huys in den lande van Drenthe daar roeck uyt gaet, uytghesproken dan dat kerspel van Eelde ende die leengoed holden van ons ende van onsen gestichte van Utrecht, die sullen ghuen der Heerlicheit van Couerde jaerlix voer Roecpenningen twee Groningschen, ofte paeyement dat daer guet voer is, nae segghende der Wysheit van den Lande; uytghezeget gheesteliker lude huse ende dienst lude huse; ten waere dat men bewisen mochte dat syt mit rechte oec sculdich waeren, soe solden syt gheuen.

§ 21. Voert meer, alle die broke, die verschinen mach van schultmudden, van battingspenningen, van roecpenningen, die behoirt ons ende onsen nacomelingen, Bisscopen van Utrecht in der tydt, alleen toe.

§ 22. Item weer enich man die claghen wolde omme waterlosinghe oft om eyn Jockwech, die sal int eerste daer bi nemen twee bueren, ende claghen op den andeen, omme sinen waterlosinghe ende jocwech. Wolde hi sie hem dan niet rumen, soe solde die clagher ropen ende brenghent an die ghemene bure; ende verthuget dan die meen bure, dat die clagher recht heuet, soe sal die ghene dair die clage op gheet die waterlosinghe ende jocweg oprumen binnen dreen weken. Doet hi des niet, soe breket hi vijftyn nye Groninger Marc voirscreuen.

§ 23. Item weer yement die des zweerds behoude, die sal dat versoeken ende wynnen an der ouersten brugghe tot Couerde, om vyff nie Groninger Marc voerscr., ende dat sal men hem to rechte gheuen, sonder weygheren; ende weert zake dat hem die Amptman des weygheren wolde, so solde hi houwen an die brugghe, myt getughe, ende legghen dat voerscr. gelt dair. Ende dairmede sal hi dat zweert ghewonnen hebben, ende voirtvaeren, ghelyker wys oft hem dat ghegheuen ware, ende wil hee dair mede vortvaren, soe mach hie dat holden een jaer lanc mit den seluen vyf marken voirscr., alsoe veer als hie dat tot allen sess weken versocht, dat iaer omme, als voirscr. is.

§ 24. Item weer yenich Lantman die hadde enen uythemischen knechte, die eynighen broke ofte misdade dede in den lande, die knecht sal op sijns selues hals breken; ende weert sake dat sijn broetheer oec mede beruchtet were van der seluer zake, die mach syn onschult doen daer van mit twalef siner maghen, binnen drien weken, in den dinxspil daert verthuget is; ende wolde die broethere die onschult niet doen, soe solde hi voer den knecht antwoerden ende die knecht mucht dat lant rumen mitten haluen broke ende mitten lauen gelde.

§ 25. Item soe is lantrecht: Weer yenich man vertuget van den buren voer een gheluet of voer een gheruchte van yenigher zake, die mach syn onscult doen mit twaleff synre maghen, binnen drien weken nae der verthuginge, in den seluen dinxspil daer hie verthuget is; ende dat sal hem die Amptman achte daghe tho voren laten weten, waer hie sijn onscult doen sal. Ende hadde die ghene maghe in Drenthe, soe mach hie twaleff ander gude manne niemen, dair hie sijn onscult mede doen sal, als voirscr. is.

§ 26. Item so is lantrecht: Soe wye dat pantweringe dede mit onrechte, die sal breken des eersten dags drie Punt, des anderen dags twyscat, des derden dags vyftyn nie Groninger Marc, ende daer mede were hie van den panden qwydt. Ende des vierden daghes mach men dat hogheste gherichte zoken mit den zweerde, die meente daer mede uyt to ropen; ende soe sal men den zweerde volghen, by vyftyn nye Groninger Marc, ende helpen den clager rechtes, op hoers elues cost; ende dat zweert sal men versuken als voriscr. is; ende wie in der voiscr. saken vellich worde, die sal dan broke, costen ende allen onraet opstaen.

§ 27. Item soe is lantrecht: Were yement de onrechte ansoeckinge dede, die breke des eersten dages dree Punt, des anderen daghes twyscat, des derden daghes vyftyn nie Groninger Marc. Ende worde daer pandweringe gedaen to landrechte, so sal de Schulte den clager ende den schuldighen de saecle legghen ende versten toe den naesten luttinge op die Wysheit van den Lande; ende daer en binnen sal men ghenen broke nemen daer van, eer die wysheit van den lande die zake verclaert ende ghewyst heeft, ende sal men den clagher op den sculdighen voert richten na lantrechte, als voerscreuen is.

§ 28. Item soe is lantrecht: Een man die broke gedaen heeft, ende een Houetman is, soe sal men den Houetheren eerst zoeken, eer men die maghe zueke; ende hevet die Houetheer erffenisse, die mach die Here veyle bieden ende vercopen; ende wes hie daer van cryghen can dat mach hie nemen, ende ontbreket den Heren daer yet an, dat sellen dan sess die naesten hande gelden, ende were des mans guet beter, dat sal men oen weder gheuen; ende die buerensullen dat guet weerdighen, to nemen ende to gheuen.

§ 29. Item soe is landrecht: Wanneer die bure oiren tuych niet doen en willen in der Goesprake, off Dinghe, off op een Rochte, soe breket ellic huys drien Punt als voriscr. is; nochthants soe sullen sie oiren tuych doen. Ende doet sie des dan nyet, soe is dat dan des anderen daghes twyscat, des derden daghes dryscat, des vierden daghes vyftyn nie Marc voerscr.

§ 30. Item soe is lantrecht; Soe wye gheene rechte maete en gheuet van boteren oft zaede, die breket vyftyn nie Groninger Marc.

§ 31. Item oft een Bastert broke dede, dan solde men holden an der moeder maeghe, ende nyet an des vaders.

§ 32. Item soe is Lantrecht: Soe wanneer een weerlich man den anderen weerlichen man anspreecket mit gheestelicken rechte van weerlicken zake ofte gueden, die breket vyftyn nie Groninger Marc; ende weret dat die ene lantman den anderen bten landes besettet, die breket vyftyn nie Gorninger Marc voerscr.; ende doet hie hem dait mede scade ende cost, die sal hie daer toe ghelden ende betalen.

§ 33. Item soe is lantrecht: Weer yenich man in den lande die ghebroken hadde ende die daarvan dan ene moetsone dede der Heerlicheit, ende dat Gerichte lete oen dair van quite ende wolde dair geen buurtuuch van hoeren, soe solde dat selue gerichte den lande ende der meente eenen anderen Schulten setten ende gheuen, die daer die bure toe brochte mit rechte, dat die enen tuuch deden van den manne wair hi an gheborken hadde, offte nyet, opdat die meente wiste, wes broken hem dair inne verscenen waren.

§ 34. Item soe is lantrecht: Weer yement die den anderen venghe in den lande van Drenthe, die sal breken hondert olde Marc; uytgheseget misdadige lude, als voirscr. staet, die mach ellic man vaen ende holden, tot des gerichtes behoeff.

§ 35. Item soe os lantrecht: Weer yement die enen voerpael af breke met willen, oft opëerde, die sal breken vyftyn nie Groninger Marc.

§ 36. Item soe is lantrecht, dat een schulte in den lande hebben sal ene placke over die anpandinge, ende twie Vlemesche Groete voer die uytpandinge.

§ 37. Item soe is lantrecht: Wanneer des Bisscops Amptman van Utrecht in Drenthe dingen holden sel, soe sel hi dat holden van der ener vespertyt tot der ander, mit dertien peerden ende mit dertien pesoenen, ende wes hie dan verteert in der buerhuse, daer dat ding is, dat sellen die selue buere betaelen; ende wil die Amptman mit meer luden ende mit meer peerden dat ding holden, dat mach hie doen, op syn selfs cost; ende dat ding sal beghinnen to holden to drien tyden des jaers, als veertinacht na paesschen, ende des anderen manendaghes na Sant-ganghen, ende des manendaghes na Sancte Ponciaen.

§ 38. Item soe is lantrecht, dat men ghenen buertuech doen en sal buten den lande van Drenthe, ende elc Buerscap sal oiren tuech doen toe dinghe, toe goesprake, ofte toe rochte, binnen hoeren Dinxspil ende nyet verder.

§ 40. Item soe is lantrecht, dat die Heerlicheit niet roepen en zal mitten zweerden, ten sy wittelicken landes noet, ende soe sal ecl man volghen den zweerde, bij vyftyn nie Groninger Marc voerscr., niet vorder dan op die palen des landes van Drenthe, ende dair en sullen sie niet langher ligghen dan drien daghen ende drien nachten, dat en were zake, dattet den lande lengher noetsaecken dede; - ende weer yement die dan den anderen doet sloghe wanneer hi den zweerde wtwert volche, ende binnen drien daghen ende drien nachten vorscr., die breket hondert olde Marc; ende were yement die den anderen dan lemmede ofte wondede, die sal breken als sulcke broke als voirscreuen staet van der luttinghe; ende weert zake dat men drien daghen ende drien nachten, soe wie den anderen dan doet sloghe, lemmede ofte wondede, die sal breken simpelen broke, of dat buten zweertrechte gheschiet were.

§ 41. Item soe is lantrecht: Weer yement die niet en were, air men mit rechte cluchten mochte, in de cluchtinghe, die breke twee Houetlosen.

§ 42. Item soe is lantrecht, dat men ghenen man in den lande van Drenthe broke nemen en sal van yenigherhande saecken, hi en sy eerst van den buren dair voir verthuget; ende van den broke, ende van allen vorscr. broken, daer sal die Bisscop van Utrecht oft syn amptman off buren ende hebben een derdendeel, ende die tweedeel die daer achter bliuen daer sal aff hebben die clagher een derdendeel ende dat ander sal die Meente hebben, vytghesproken van Schultmudden, van roeckpenningen ende van Battinghepenningen, die sal die Heerlicheit alleen hebben; - ende die broke van stoelnen guede voirscr. die sal men deelen als vorscr. staet.

§ 43. Voetmeer soo mach die clager ende die meente horen broke uytpanden mit daghelix Richteren ende Schulten in dne kerspelen, dair die broke verschenen is, soe wanneer datet gherichte sinen broke ofte sinen moet daer van heuet, als voirscreuen is.

§ 44. Item alle broken die sullen dubbelt wesen op die vier hoechtijden, als opten Paeschadag ende nacht opten Pinxterdach ende nacht, opten Kersdach ende nacht, en op Onse lieuen Vrouwendach ende nacht Assumptio, ende op al onser vrouwendaghen ende nachten, ende op Apostel daghen ende nachten.

Item soe is lantrecht, dat gheen broken op gheen tijdt twiboer en sijn, dan alse voirscreuen staet. Voirt alle andere broke, die hier niet ynne ghenoempt en staen, die zullen staen nae den olden rechte.

§ 45. Ende alle dess voerscr. punten, ende elc bisonder, ghleoue nwi Frederic, Bisscop to Utrecht, voer ons ende voer nse nacomelingen, Bisscoppen 't Utrecht onsen lande van Drenthe voirscr. eweliken, vast ende onverbrekeliken to holden, ende dat wy, noch onse nacomelinghen, Bisscopen 't Utrecht, noch onse Amptlude, daer nummer meer geghen noch bouen doen en sullen; maer wy ende onse nacomelinghen sullen onse guede lude van onsen lande van Drenthe tot ewighen daeghen daer in holden.

Ende desse voerscr. brief die sal in allen dier seluen volcomen macht wesen, ende bliuen tot ewighen daghen, ghelyc die brief is dien wy onsen lande voirscr. ghegheuen hebben, beeghelt mit onsen zeghele ende mit zeghelen onser vyff Godtshuysen ende onser drien steden voirscr.; beholdelicken den seluen breef in syner volcomener macht to bliuen, ghelyc voirscreuen staet, sonder enich arghelist.

Ende des tot enen oirconde soe hebben wi dessen breef mit onsen seghel bezeghelt. Ende omdat wi willen, dat alle saecken ende punten voirscr. vast ende stede bliuen sullen tot ewighen daghen, soe hebben wi gheboden die Eerbaren, Wysen ende Bescheydene luden die Prelaten ende Capittelen onser kerken van den Doem, van Oldemunster, van Sant Peter, van Sant Jan ende van Sante Marien kercken t' Utrecht, desen breef mit ons te bezeghelen; - Ende wi Prelaten ende Capittelen van den Doem, van Oldemunster, van Sant Peter, van Sant Jan en van Sante Marien kercken to Utrecht ansiende dat die Eerweerdighe in Gode onse Lieue ghenedighe Here van Utrecht vorscr., om oirbair synre kercken ende synre nacomelinghen, Bisscopen 't Utrecht, dese voriscr. ouerdacht ende punten mit sinen lande van Drenthe ouercomen is, soe hebbe wi, tot enen oirkont ende eenre ewigher memorie, dessen breef, mit hem, mit onser kercken zeghelen doen bezeghelen.

Ghegheuen in 't jaer ons Heren dusent vier hondert ende twalef, des sestienden daghes in Septembri.